Gümrük müşavirliği mesleğinin konusu, 27.10.1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanunu uyarınca gümrük işlemlerinin gümrük müşavirleri ile yürütülmesi maddesine dayanmaktadır. İlgili madde uyarınca firmalar gümrük işlemleri ile ilgili, doğrudan temsil yöntemi ile işlemleri kendisi takip edebileceği gibi, dolaylı temsil yoluyla gümrük müşavirleri tarafından ilgili işlemlerin yapılması için yetkilendirme yapabilmektedir.

ICC, yani International Chamber of Commerce, Türkçesiyle "Milletlerarası Ticaret Odası", yüzden fazla ülkede 45 milyon üyesi olan dünyanın en büyük iş örgütüdür. ICC'nin Türkiye'de de bir milli komitesi (ICC Türkiye) bulunmaktadır. 

"Hangi teslim şeklini seçmeli?" derken, öncelikle böyle bir lüksümüz var mıdır, buna bakmak gerekiyor. Bazen seçimlerimizi sınırlandıran durumlar söz konusu olur. Her şeyden evvel, bir ticarette teslim şekli de müzakere konularından bir tanesidir ve çoğu durumda eli daha güçlü olan taraf hangi teslim şeklinin kullanılacağını belirler. Tıpkı ödeme şeklini belirleyebildiği gibi. Bununla birlikte, bir tarafın eli ne kadar güçlü olursa olsun, onun seçimini yönlendiren ve sınırlandıran bazı çerçeveler vardır. Bu yazıda, çerçeve diye ifade ettiğim, teslim şekli seçimindeki belli başlı belirleyici unsurlara kısaca değinmeye çalışacağım.

Dış ticarette kullanılan teslim şekilleri dendiğinde kastedilen ICC'nin yayınladığı Incoterms kurallarıdır. Bu kurallar alıcı ve satıcının üstlendikleri yükümlülükleri, riskleri ve masrafları paylaştırır. Dahası, uluslararası ticaret yapanlar arasında ortak bir dil oluşturur. Teslim şekli uluslararası ticarette önemli bir sözleşme maddesidir. Daha teklif aşamasında müzakere konusu olur. Fiyat ve operasyonel sorumluluklar tercih edilen teslim şekline bağlı olarak değişir. Teslim şekilleri dış ticaretçilerin bilmeleri gereken başlıca önemli konulardan biridir.

CIF, yani Cost Insurance and Freight, Türkçesiyle "Masraflar, Sigorta ve Navlun" Incoterms teslim kuralını daha önce işlediğimiz CIP (Carriage and Insurance Paid To) teslim kuralının denizyolu taşımacılıktaki muadili olarak düşünebilirsiniz. Bunu yaparken denizyolu taşımacılığının farklı pratikler taşıyabileceğini akılda tutmak gerekiyor. Denizyolu taşımacılık söz konusu olduğunda, CIF dış ticarette çokça karşımıza çıkacak bir Incoterms teslim şeklidir. Şimdi, Incoterms 2020'ye göre CIF (Cost Insurance and Freight) teslim kuralının ne olduğunu açıklayalım.

CFR, yani Cost and Freight, Türkçesiyle "Masraflar ve Navlun" Incoterms teslim kuralını daha önce işlediğimiz CPT (Carriage Paid To) teslim kuralının denizyolu taşımacılıktaki muadili olarak düşünebilirsiniz. Bunu yaparken denizyolu taşımacılığının farklı pratikler taşıyabileceğini akılda tutmak gerekiyor. Denizyolu taşımacılık söz konusu olduğunda, CFR dış ticarette çokça karşımıza çıkacak bir Incoterms kuralıdır. Şimdi, Incoterms 2020'ye göre CFR (Cost and Freight) teslim şeklinin ne olduğunu açıklayalım.

FOB, yani Free on Board, Türkçesiyle "Gemide Masrafsız", Incoterms kurallarının 1936'daki ilk versiyonundan itibaren kullanımda olan en eski teslim şekillerinden bir tanesidir. Deniz yolu teslim söz konusu olduğunda, tüccarların karşısına çok çıkacak, dış ticarette yaygın olarak kullanılan bir teslim şeklidir. Şimdi, Incoterms 2020'ye göre FOB (Free on Board) teslim şeklinin ne olduğunu açıklayalım.

DPU yani "Delivered at Place Unloaded", Türkçesiyle "Belirlenen Yerde Boşaltılmış Olarak Teslim" kuralı, Incoterms 2010 içerisinde yer alan DAT (Delivered at Terminal) kuralının Incoterms 2020'de yeniden isimlendirilip revize edilmiş halidir. DAT, Incoterms 2010 içerisinde yeni bir kuraldı. Incoterms 2000'deki bir denizyolu terimi olan DEQ'in yerini almıştı. Her ne kadar bir denizyolu teriminin yerini almış olsa da, Incoterms 2010'da DAT sadece denizyoluna özel bir terim olarak kullanılmaz; tüm taşıma biçimlerine uyan kurallar grubunda yer alır.

FAS, yani Free Alongside Ship, Türkçesiyle "Gemi Doğrultusunda Masrafsız", kuralı ile birlikte denizyolu ve iç suyolu taşımacılığında kullanılan teslim şekillerine bir giriş yapmış oluyoruz. Konteyner ile taşınan ürünleri esas aldığımızda, FAS kullanımına pek rastlamadığımız bir Incoterms kuralıdır. Bununla birlikte, kiralık gemilerle büyük hacimli ve dökme olarak yapılan yüklemelerin söz konusu olduğu durumlarda bir seçenek olarak FAS kuralının da tercih edilebildiğini varsayabiliriz. Şimdi Incoterms 2020'yi referans alarak FAS (Free Alongside Ship) kuralını açıklayalım.

Incoterms 2010 kurallarından Delivered at Terminal (DAT) satıcının daha fazla yükümlülük ve risk üstlendiği teslim şekillerinden biri olarak karşımıza çıkar. DAT, Incoterms 2010 içerisinde yeni bir kuraldır. Incoterms 2000'deki bir denizyolu terimi olan DEQ'in yerini almıştır. Her ne kadar bir denizyolu teriminin yerini almış olsa da, Incoterms 2010'da DAT sadece denizyoluna özel bir terim olarak kullanılmaz.

DAT kuralı Incoterms 2020'de DPU olarak yeniden isimlendirilip revize edilmiştir.

DAP teslim şekli, yani "Delivered at Place", Türkçesiyle "Belirlenen Yerde Teslim", ilk defa Incoterms 2010 ile kullanıma girmiş, Incoterms 2000'de bir denizyolu terimi olarak kullanılan DES'in yerini almış bir kuraldır. Bir denizyolu teriminin yerine geçmiş olsa da, Incoterms 2010 ve Incoterms 2020'de DAP tüm taşıma biçimleri için geçerli bir terim olarak kullanılır. DAP ile birlikte satıcının daha fazla yükümlülük ve risk üstlendiği teslim şekillerine bir nevi giriş yapmış oluyoruz. 

ICC'nin (International Chamber of Commerce – Milletlerarası Ticaret Odası) yayınladığı ve bizim Türkçe'de genelde teslim şekilleri olarak ifade ettiğimiz Incoterms kuralları uluslararası satış sözleşmeleri içerisinde en önemli konulardan biridir. Ticarete dahil olan tarafların teslim ile ilgili (nakliye, yükleme-boşaltma, sigorta, gümrük işlemleri ve benzeri) konularda üstlendikleri yükümlülükleri, riskleri ve maliyetleri tanımlar. Ex Works (EXW) ise Incoterms kuralları içerisinde ilk sırada yer alır ve dış ticarette en çok kullanılan teslim şekillerinden birisidir. Bu terim için Türkçe'de "fabrika teslim", "işyerinde teslim", "işletmede teslim" gibi ifadeler de kullanır. Şimdi Ex Works'un ne olduğunu bu tarih itibariyle en son versiyon olan Incoterms 2020 kurallarını referans alarak açıklayalım.

Türkçe'de teslim şekilleri olarak ifade ettiğimiz Incoterms kuralları ICC (International Chamber of Commerce - Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından yayınlanır ve uluslararası satış sözleşmelerinin içeriğinde önemli maddelerden birini teşkil eder. Incoterms kuralları ticarete dahil olan tarafların teslim ile ilgili (nakliye, yükleme-boşaltma, sigorta, gümrük işlemleri ve ilgili) konularda üstlendikleri yükümlülükleri, maliyetleri ve riskleri tanımlar.

Milletlerarası Ticaret Odası (ICC - International Chamber of Commerce) tarafından yayınlanan Türkçe'de teslim şekilleri olarak ifade ettiğimiz Incoterms kurallarını sırayla işlemeye devam ediyoruz. Incoterms kuralları ticarete dahil olan tarafların teslim ile ilgili (nakliye, yükleme-boşaltma, sigorta, gümrük işlemleri gibi) konularda üstlendikleri yükümlülükleri, maliyetleri ve riskleri tanımlar. 

Incoterms içerisinde DDP, yani Delivered Duty Paid, Türkçesiyle "Gümrük Vergisi Ödenmiş Olarak Teslim", satıcının azami sorumluluk ve risk üstlendiği bir kural olarak karşımıza çıkar. Ayrıca, küresel B2B ticarette kullanımına az rastladığımız teslim şekillerinden de biridir. DDP (Delivered Duty Paid) kuralının ne olduğunu an itibariyle ICC'nin en son Incoterms versiyonu olan Incoterms 2020'ye göre açıklayalım.

Incoterms kurallarından Ex Works (EXW) teslim şeklini bir önceki yazımızda açıklamıştık. Orada da değindiğimiz üzere, ICC Ex Works (EXW) kuralını iç ticaret şimdi izah edeceğimiz Free Carrier (FCA) kuralını ise uluslararası ticaret için daha uygun görmektedir. Buna karşın, tecrübelerimden hareketle rahatlıkla söyleyebilirim ki, dış ticarette Free Carrier (FCA) Ex Works'e (EXW) nazaran kullanımına daha az rastlanan, yani alıcılar ve satıcılar tarafından daha az tercih edilen bir teslim şekli olmuştur.